Terug

De bouw van een plan U van styreen in 1:87

Plan U 137 is als stoptrein vanuit Geldermalsen onderweg naar Dordrecht en passeert hier het viaduct in de N3; Dordrecht 16 mei 1992

Het voorbeeld

Nu kan ik hier een heel verhaal gaan opschrijven over het ontstaan van het treinstel type plan U, de kleurvarianten en de onderlinge verschillen, maar dat ga ik niet doen. Er is over de treinstellen voldoende informatie te vinden in boeken en internet.

Plan U is voor mij en treinstel met een hoog jeugdsentiment gehalte. Toen ik nog een lief klein jongetje was, waren de plan U-stellen net enkele jaren oud. Wij gingen toen met het gezin regelmatig op visite bij een oom en tante in Hardinxveld-Giessendam en omdat mijn ouders toen geen auto hadden werd er met de trein gereisd. Vanuit Dordrecht naar Hardinxveld-Giessendam een klein stukje, maar voor mij, toen een hele belevenis.  Ze zullen in het begin best rood geweets zijn, de treinstellen waar we mee reisden, maar dat weet ik mijn niet meer te herinneren. De gele treinstellen daarentegen des te beter. Zo ook het kopspoor in Dordrecht vanwaar de treinen naar Hardinxveld-Giessendam vertrokken en het spoor ernaast waar er altijd wel een paar langs de tankplaats stonden. Ook van de rit zijn er nog vele herinneringen. De treinstellen die, vond ik, best wel snel optrokken met een brullende motor. Het passeren van de Baanhoekbrug, dan volgde station Sliedrecht, waar gekruist werd met een ander stel en tenslotte, veel te snel, station Hardinxveld-Giessendam, met op de gevel een kunstwerk van staal in de vorm van een gebouw en een treinstel en een stoomlocomotief.

 

Het ontstaan van een plan U in 1 op 87

Het is een treinstel dat dus hoog op het verlanglijstje stond, maar helaas was er geen enkele grote fabrikant die het treinstel in model uitbracht. Alleen Philotrain kondigde een model aan, maar ik heb helaas geen Philotrain-centen. Op de forumsite www.beneluxspoor.net werd in 2006 een ‘draadje’ gestart over de bouw van een plan U in 1 op 87. Twee mensen, Gert van Beelen en Karst Drenth hadden het idee opgepakt om een plan U te gaan ontwerpen en bouwen van styreen. In het tekenprogramma Autocad® werden het treinstel uitgetekend en met een snij-/graveerplotter werden de ontwerpen in styreenplaat gegraveerd.  De koppen werden gemaakt van afgietsels van de koppen van een plan V, die door Frank Oude Elferink waren aangepast aan de plan U vorm. Veel onderdelen die nodig zijn om de plan U te bouwen zijn afkomstig van de hondekop van Piko en de plan V van Fleischmann. Voor de bouw van een plan U hoeven deze treinstellen niet aangeschaft en vervolgens verzaagd te worden. De onderdelen zijn gewoon los te bestellen via de importeurs.

Over het hoe en wat van het ontstaan van de plan U in 1 op 87 kunt u het beste het verhaal er over lezen op de site van Gerco van Beelen, www.sleutelspoor.nl  Ook is hier een bouwverslag in woord en beeld te vinden.

Na enige tijd het verloop van de bouw via het forum gevolgd te hebben begon het steeds meer te kriebelen en kwam steeds vaker de gedachte ‘die wil ik ook, die wil ik ook’. Voorzichtig werd via de mail geïnformeerd of ik ook zo’n treinstel, als bouwset kon bestellen. Nou, dat kon, geen probleem. Keurig kreeg ik een lijstje met de benodigde onderdelen, die besteld moesten worden bij de importeurs. Ik had het geluk, soms moet je dat hebben, dat er bijna een bestelling voor andere kandidaat bouwers de deur uit ging voor onderdelen, die van mij kon daar nog bij. Gelukkig, dat scheelt een hoop uitzoeken. Na enkele weken kwamen de eerste onderdelen via de post binnen. Eerst alle onderdelen van Piko en Fleischmann en de koppen voor het treinstel. Later volgde in een grote envelop de styreenplaten met daarop de graveerlijnen van datgene wat tot een plan U moet leiden.  

 

Het eerste begin.  

 De envelop met styreen platen werd vooraf gegaan door een mail dat het bouwpakket verstuurd was. De brievenbus in de gaten houden dus. In het mailtje stond ook het advies om van de plots met de ramen de folie zo snel mogelijk te verwijderen. De ramen voor het treinstel zijn gegraveerd in een doorzichtige kunststofplaat. Voor het graveren is op die plaat gekleurde folie geplakt. Door nu deze folie mee te graveren ontstaat er een plaat waarop de ramen met alle raamlijsten en sponningen staan. De plakkracht van de folie neemt toe naar mate ze langer op de kunststofplaat zit. Het is dus zaak deze zo snel mogelijk te verwijderen. Niet dat het een haastklusje moet worden, je moet er de tijd voor nemen, maar het zeker geen weken laten liggen..  
Gewapend met een afbreekmesje en een pincet word dus als eerste deze plaat onder handen genomen. Heel voorzichtig word er in de hoek van ieder raampje een puntje van het kunststof omhoog gewipt, waarna met de pincet het geheel voorzichtig wordt weggetrokken. Het is een klusje waar je wel even voor moet gaan zitten, maar dat is de hele bouw van de plan U. Je moet vooral uitkijken dat je de raamstijlen niet meeneemt met het verwijderen van de folie. Ook mogen de vensters uiteraard niet beschadigen. Na een uurtje of 2 peuteren is alle folie verwijderd en de plaat met de ramen weer in de envelop. Die hebben we voorlopig nog niet nodig  

 

De kop- en tussenwanden.  

Voor we beginnen met de bouw van de bakken worden eerst de tussenwanden en de kopwanden in elkaar gelijmd. De wanden bestaan uit 2 of 3 delen en zijn op één vel gegraveerd. We beginnen met de kopwanden. De kopwanden van de bakken zijn voorzien van kleine vierkanten uitsparingen. Als de 3 wanddelen op elkaar gelijmd worden en deze uitsparingen over elkaar heen vallen, past er de vouwbalg van Piko in. De uitsparingen worden uiterst voorzichtig uitgesneden met een X-acto mesje nr 11. Van de buitenste 2 delen wordt de deuropening in zijn geheel verwijderd. Bij de uitsparingen voor de vouwbalg is het oppassen geblazen. Het overgebleven stukje kunststof is daar heel dun  

Van de middelste laag wordt alleen de raamopening in de deur verwijderd. Eén van de buitenste lagen, diegene die straks de buitenzijde van de kopwand weergeeft en de middelste laag hebben een rond lopende bovenzijde. De derde is recht aan de bovenzijde. Hier komt straks het plafond van de bak op te liggen. De middelste en de binnenste laag zijn aan de onderzijde iets korter en komen straks op de bodemplaat te staan. Op de buitenste delen zijn de posities van de kabeldozen ingegraveerd. Daar worden in een later stadium nog kleine kunststof delen opgelijmd. De kopwanden zijn nu zover klaar en kunnen aan de kant worden gelegd.  

Nu zijn de tussenwanden aan de beurt. Ook deze wanden bestaan, voor zover er een deur in zit, uit 3 lagen. Deze deuren zijn allemaal voor zien van een raam. De wanden waarbij de deur niet in het midden zit zijn bestemd voor de 1e klas afdeling. Eén tussen wand is voorzien van 2 deuren. Deze is om de 1e klas coupes achter de machinistencabine af te sluiten en komt in de lengterichting van de trein te staan.  
De tussenwanden met daarin de deur (zonder raam) gegraveerd naar de motorruimte of de cabine, dit zijn 6 tussenwanden, bestaan uit 2 lagen. Van 2 ervan wordt aan de onderzijde een uitsparing gehaald. Daar zit straks de aandrijving van het treinstel. De tussenwanden van de 1e klas coupes die tegen de cabine van de ABK zitten hebben ook een tussen wand van 2 lagen. Als alle tussenwanden in elkaar gelijmd zijn kunnen deze ook tijdelijk aan de kant gelegd worden. Neem hiervoor een bakje waar alle onderdelen ingelegd kunnen worden, zodat ze niet kwijt raken.  

 

De ABk-bak.

 Uit de stapel gegraveerde platen zoeken we die met de wanden van de ABK-bak. Deze is te herkennen aan de indeling en heeft naast één van de zwenk-zwaai deuren maar 2 ramen aan de andere zijde zitten 3 ramen. In het vel met de wanden zit ook het plafond van de bak. De zijwanden bestaan uit 3 lagen. In de buitenste lagen zijn de zwenk-zwaai deuren gegraveerd. In de tweede laag zijn uitsparingen gemaakt waarin straks de ramen komen. De derde laag lijkt op de eerste laag. Deze laag wordt in verschillende delen gesneden.
De delen met de raamopeningen komen als de ramen geplaatst zijn aan de binnenzijde zodat er ook aan de binnenzijde een vlakke wand ontstaat. Dat is heel mooi want daardoor krijgt het treinstel ook aan de binnenzijde een strak aanzicht. De plan U die we bouwen is een gele versie en heeft in de cabinedeuren kleine ramen. Op de plots zitten cabine deuren met grote ramen, de deuren met kleine ramen zitten vast aan de cabines. De deuren kunnen dus van de plots afgesneden worden. Dit doen we op de lijn van de deur zelf. Het gaat het makkelijkst langs een stalen lineaal.  Zo werk je ook mooi strak. Daarna gaan we de ramen uitsnijden.

Snij voorzichtig eerst  de zijkanten van de ramen in en daarna alle boven en onderzijdes. De afgeronde hoeken in de ramen laten we zitten. Door nu voorzichtig aan de bovenzijde het raam naar binnen te duwen breken de rondingen vanzelf los. De plotter heeft deze lijnen zover ingegraveerd dat, dat geen probleem is. Bij het toilet raam en de opening voor de koersrol zit een graveerlijn dwars over. Door deze lijn door te snijden en de twee helften naar binnen te duwen breken ook hier de beide delen af op de graveerlijnen van de rondingen.
Ik heb voor de zekerheid de delen die aan de binnenzijde op de ramen komen genummerd en voorzien van de naam van de bak waar ze opkomen. Dit om te kans te verminderen dat ze straks op een verkeerde plaats gelijmd worden. Ik ken mezelf en beetje. Na een klein uurtje voorzichtig snijden liggen er 7 stroken en wat lossen raamdelen voor ons. 6 om de 2 wanden te vormen en de 7e is het plafond van de bak. Op het plafond zijn de lijnen gegraveerd waar de tussenwanden moeten komen, maar dat komt straks.

We gaan nu de wanden voorbereiden om te kunnen lijmen. Door het graveren ontstaat er langs de graveerlijnen een kleine opstaande rand. Met een fijne vijl vijlen we voorzichtig deze randen weg zodat er een vlakke wand ontstaat. Daarna kunnen de wanddelen op elkaar worden gelijmd. We beginnen met het bevestigen van de middelste laag op de buitenste. Smeer de lijm, ik gebruik hiervoor lijm uit een potje met een kwastje van Revell, op de laag die je aan de binnen zijde plakt. Bij het aanbrengen van het wanddeel is het, het gemakkelijkste om te werken vanaf één zijde.
Die leggen we voorzichtig op de achterkant van de buitenwand, met de kopse en bovenkant gelijk. Zo werken we naar de andere zijde van de bak. Hierna kan ook de binnenste laag gelijmd worden. Om de drielagen goed op elkaar de drukken gebruik ik een behangersrol (tip van de ontwerper van de plan U). Hiermee rol je over de binnenzijde van de wanden en druk op deze manier de drie lagen goed op elkaar. De wanden worden nu opzij gelegd om een nachtje te drogen.

Als de wanden voldoende gedoogd zijn kunnen we gaan kijken hoe de passing met de plafonds is. Door deze langs de bovenzijde van de wand te houden kunnen we zien of ze goe aansluiten. In een enkel geval zit er een ruimte van enkele tienden millimeters tussen. Om straks een mooie gladde zijwand te krijgen is het belangrijk dat de wand overal goed aansluit. Als er ruimte tussen de wand en het plafond zit schuren we dit weg door het plafonddeel rustig over een vel schuurpapier nr 400 te bewegen. Regelmatig even kijken of de wand al beter aansluit. Als dit het geval is, is de tijd aangebroken om de eerste bak in elkaar te gaan zetten.
We leggen hiervoor de plafondplaat met de graveerlijnen naar boven op de tafel. De ontwerper van de bouwset pleit ervoor om de tussenwanden direct aan het plafond en de zijwanden te lijmen, maar ik ben eigenwijs en lijm eerst de tussenwanden op hun plaatsen op het plafond. Dit doen we uiteraard ondersteboven. Bij de tussenwanden naar de 1e klas afdeling zit de schuifdeur niet in het midden omdat er in deze afdeling aan één zijde van de afdeling een rij staat met enkele stoelen. Aan de andere zijde staan dubbel stoelen. Let bij het plaatsen van de wand dus op aan welke zijde van de bak de deur moet komen.

Het geheel ligt nu ondersteboven. Aan de zijde van de cabine komen nog 2 1e klas coupe’s met een zijgang. Als alle tussenwanden geplaatst zijn kan de zijwand tegen de tussenwanden gelijmd worden. We brengen wat lijm aan op de zijkant van de tussenwanden en leggen de plafondplaat op de tafel. De zijwand wordt nu tegen de tussenwanden gedrukt. Zorg voor een vlakke ondergrond zodat de zijwand gelijk komt te liggen met de bovenzijde van het plafond.
Met een lijmflesje met een doseernaald brengen we nu wat lijm aan, aan de binnenzijde van de hoek tussen zijwand en plafond en drukken de zijwand zachtjes tegen het plafond. Als dit geheel weer even gedroogd heeft is de andere zijwand aan de beurt. Dit gebeurt uiteraard op dezelfde wijze. Als de beide zijwanden vast zitten kan de kopwand, die aan de zijde van de B-bak zit, aangebracht worden. Voordat we deze vastlijmen kijken we eerst of ze goed past. De onderzijde van de kopwand moet gelijk liggen met de onderzijde van de zijwand. Zo niet, dan even bijwerken met een vijl.

Nu kan de kop aangebracht worden. Hoe deze koppen zijn ontstaan kun je lezen op de site van de ontwerpers www.sleutelspoor.nl Ze zien er in ieder geval schitterend uit. Echte stoere plan U koppen. Voor we de kop aan de bak bevestigen is het zaak te zorgen voor een vlakke aansluiting. Schuur de koppen en de bakken daarom vlak op een schuurpapier korrel 400. Niet te lang schuren want de bak en kop zijn al aardig vlak. Door het gieten en daarna het drogen is de kop enkele tienden van millimeters te smal. Om de kop goed aan te laten sluiten kan je de beide zijwanden iets naar buiten buigen, maar dat de boel dan in stukken breekt is vrijwel gegarandeerd. Beter is het om de, met een Roco zaagje een kleine zaagsnee aan te brengen in de kromming van de dakrand vlak achter het cabinedak. Door nu de zijwand voorzichtig met een soldeerbout aan de binnenzijde te verwarmen zijn de zijwanden wel naar buiten te bewegen. De kop wordt op de bak gelijmd met secondenlijm. Ik heb hiervoor de industrielijm van Olba gebruikt, verkrijgbaar op de beurs in Houten. Deze bak is tot zo ver klaar en laten we voorlopig even rusten, we gaan verder met de B-bak.

De B-bak.

 De bouw van de B-bak komt uiteraard overeen met de bouw van de ABk-bak. We beginnen met het uitsnijden van de ramen en alle andere overige delen die we niet nodig hebben. Daarna worden de onderlinge wanddelen losgesneden van de plot.
Als we klaar zijn met het lossnijden kunnen we en de 3 delen van de zijwanden op elkaar lijmen. Wel eerst even het opstaande randje van het graveren wegvijlen. Na een nachtje drogen wordt de bak in elkaar gezet.

Deze keer heb ik er voor gekozen om het te doen volgens de aanwijzingen van de ontwerpers.  De wanden en het plafond worden eerst weer gepast en zonodig over het velletje schuurpapier gehaald voor een perfecte passing. De posities van de zijwanden worden met een potlood en een blokhaak afgetekend op de zijwanden zodat ze mooi haaks komen te staan. Dan worden eerst de tussenwanden aan het plafond en de zijwand gelijmd. Daarna wordt met een lijmflesje met doseernaald langs de naad tussen plafond en zijwand gegaan zodat deze aan elkaar vast komen te zitten.
Zorg er met een blokhaak voor dat alle wanden wel goed haaks op elkaar staan. Als de beide zijwanden goed vast zitten aan het plafond en de tussenwanden, kunnen de kopwanden vast gelijmd worden. Hierbij moet er wel op gelet worden dat de positie van de stekkerdozen op de buitenzijde van de wand overeenkomen met die van de aansluitende bak. Ook deze bak kan nu aan de kant gelegd worden. We gaan beginnen aan de mBDk-bak.  

De mBDk-bak  

Dit is de bak waar ook de aandrijving van het treinstel in komt. Bij de vorige 2 bakken zijn alle details, zoals de zwenk-zwaai deuren en de deurbedieningsknoppen in de buitenste wand gegraveerd. Bij de mBDk zijn de lamellen in de motorruimte, de brandstofvulopening en de bagagedeur in de tweede laag aangebracht. Het uitsnijden van de ramen gebeurt weer op dezelfde wijze.
De patrijspoorten in de machineruimte zijn voorzien van 2 graveerlijnen. Door deze lijnen met een mesje door te snijden kunnen de 4 delen die dan ontstaan voorzichtig naar binnen worden geduwd.

De binnenste van de 3 delen van de zijwanden is aan de onderzijde wat anders van vorm. Dit is om ervoor te zorgen dat de bodem van de Hondekop, die hiervoor gebruikt wordt, perfect past. Let er bij het op elkaar lijmen van de drie delen wel op waar de lijm aangebracht wordt. Ik deed dat iets te enthousiast met als gevolg dat er lijm op de bagagedeur zit. Als deze 3 delen op elkaar zijn gelijmd en een nachtje hebben gedroogd kunnen we de bak in elkaar gaan zetten. Ik kwam er achter dat de plot voor het plafond in spiegelbeeld was gegraveerd.  De beide wanden van de ABk en B zijn elkaars spiegelbeeld, maar dit is bij de mBDk niet het geval.
De bagagedeuren zitten niet tegenover elkaar. Daardoor kan de plafondplaat niet zomaar omgedraaid worden. Nu kan je er voor kiezen de plaat op z’n kop te monteren, maar de graveerlijnen voor posities van de tussenwanden komen dan aan de bovenzijde. Nu is dat geen onoverkomelijk probleem, maar ik wil wel graag weten waar deze wanden moeten komen.Ik had ze aan de andere zijde met potlood kunnen tekenen, maar ik heb er voor gekozen om de plafondplaat aan te passen zodat ze op de juiste manier gemonteerd kan worden. Let ook hier bij het monteren van de tussenwanden op de posities van de deuren op de tussenwanden. 

 

 Bij de reizigersruimte zitten die in het midden, maar die naar de machinekamer en verder naar de bagageruimte zitten links, gezien in de richting van de kop van de bak. Alleen de wand met de deur naar de cabine zit aan de rechterzijde. De tussenwanden tussen de machinekamer en de bagageruimte en die tussen de bagageruimte en de cabine zijn voorzien van uitsparingen. Daar komt de aandrijving van het treinstel onder.  Als alle tussenwanden op hun plaats zitten en ook de zijwanden en de kopwand aan de zijde van de B-bak is gemonteerd kan de kop vast worden gelijmd. Dit gebeurd op dezelfde wijze als de kop van de ABk. Dus eerst vlak schuren en daarna met industrielijm bevestigen. Ook deze bak is tot zover gereed en kan tijdelijk opzij gelegd worden

De bodemplaten.

De mBDk-bak  

De bodem van de mBDk-bak bestaat uit een bodemplaat van de Piko Hondekop. In de bodemplaat wordt een bakje gemonteerd waar de motor in komt te liggen. Dit bakje wordt gemaakt van 2e lagen styreen plaat 1 van 1mm en 1 van 0,6 mm. In 2 schotje zitten half ronde uitsparingen waar de motor invalt. Let er dus bij het monteren op dat deze plaatjes op de juiste plaats komen. Over het monteren van de motor komen we nog terug als we de aandrijving en de draaistellen bespreken.  
In de plot voor de mBDk zitten 5 plaatjes, 4 zijn er even groot en 1 is er iets kleiner. De plaatjes komen voor de bodemplaat en vormen de bodem in de kop van de bak. 2 kleine plaatjes met afgeschuinde hoeken komen aan de onderzijde op de voorgegraveerde plaats. Hierop wordt de Scharfenbergkoppeling bevestigd. De inkepingen in de plaatjes dienen om de frontschort aan te bevestigen.  

Aan de bovenzijde komen drie plaatjes, van 0,6 mm dik, die op elkaar gelijmd de basis vormen voor het printje met de front en sluitseinen. De plaats waar dit schotje moet komen is aangegeven op de eerder gemaakte bodemplaat. 
De hondekop bodemplaat moet nog aangepast worden aan de plan U. De lengte is precies goed, maar er zijn treden meegegoten die verwijderd moeten worden. Met een scherp mes worden de opstaptreden weggesneden en met een vijltje wordt het netjes afgewerkt.  

Op de plaats waar de zwenk-zwaai deuren in de plan U wand zitten moeten in de bodemplaat wat stukjes materiaal verwijderd worden om een mooi aansluitend geheel te krijgen. Door de bak op de wand te leggen kunnen we aangeven hoeveel materiaal er verwijderd moet worden. Met een mesje snijden we voorzichtig het overtollige materiaal weg. En met een vijl werken we de boel weer netjes af.  
Aan de zijde van de koppeling moeten, voor een perfecte passing aan, de zijkant klein uitstekende stukjes kunststof weg gevijld worden. Doe je dit niet dan zal de wand hier iets bol gaan staan.  

In de bodemplaat zitten 2 schroefgaten waarmee deze aan de bak bevestigd kan worden. Om dit te kunnen doen moeten er bevestigingspunten in de bak gemaakt worden. Hiervoor lijmen stukjes rond van 4,8 3,2 en 1,6 mm in elkaar en een stukje massief van 4,8 mm, maar dat had ik niet voorhanden. Door de bodem in de bak te leggen kan door het raam de hoogte van de bodem afgetekend worden. Van het ronde staafje worden deze lengtes afgesneden en dit wordt in de bak gelijmd. Als dit voldoende gedroogd  wordt er een gaatje ingeboord van 1,7 mm en kan de bodem vastgezet worden aan de bak.  
Nu de bodem en de bak aan elkaar vastzitten kan ook de lengte en de vorm van de bodem van de kop vastgesteld worden. Om de vorm van de kop goed op het stukje bodemplaat over te brengen heb ik zwarte verf aan de onderzijde van de kop aangebracht. Door het bodemplaatje op je juiste plaats te houden en tegen de nog natte verf te drukken wordt de kopvorm op het bodemplaatje overgebracht. Met een Roco zaagje en een vijl wordt de kopvorm in de bodemplaat aangebracht. Als het bodemplaatje goed passend is gemaakt kan deze met industrielijn aan de bodemplaat gelijmd worden.  

Als de lijm voldoende uitgehard is worden er aan de onder zijde 3 gaatjes geboord om de Scharfenberg koppeling te kunnen monteren. 1 voor de bevestigingsschroef en 2 voor de fixatie pennen. De mBDK bak kan nu voorlopig aan kant gelegd worden.  

De B-bak.

 De plots voor de bodemplaten zitten verdeeld over 2 styreen vellen. Een vel van 1mm dik en een vel van 0,6 mm dik. Op de plots is mee gegraveerd welke delen voor welke bak zijn. Best handig, want anders raak je echt de draad kwijt. Het is sowieso een aardige puzzel al die vellen met allerlei graveerlijnen. Bij de bakwanden is het nog wel duidelijk want dat is datgene wat je altijd van het treinstel zag, maar nu wordt het echt opletten geblazen. Drie keer kijken en goed kijken op de website van Sleutelspoor wat de bedoeling is. In de beide plots zit een grote bodemplaat  
De plaatjes, die aan de uiteinden van de bak moeten komen,snijden we voorzichtig uit, met de nadruk op voorzichtig, want aan de kopse kanten, daar waar de koppelingen komen blijft maar erg weinig materiaal over. Heel voorzichtig zijn dus. Bij mij brak één van de uiteinden af, maar dit afgebroken deel kan op het andere deel gelijmd worden. De beide bodemplaten worden met de vlakke zijden op elkaar gelijmd. In de dunne plot zitten nog acht delen die ook uitgesneden moeten worden. 6 dezelfde onderdelen en 2 afsluitplaten, al is het verschil tussen de afsluitplaten en de andere delen minimaal.

Drie van deze plaatjes, die de koppelinghouder vormen worden op elkaar gelijmd en daar komt dan een afsluitplaat op. De 4 plaatjes komen aan één zijde van de bodemplaat. Ook aan de andere zijde komt zo’n setje. De plaatjes komen overigens op de dikke zijde van de bodemplaat. Met klemmetjes wordt de boel gefixeerd om te drogen.
Uit de dikke en de dunne plots worden nog 6 kleine onderdelen gesneden. Deze vormen samen de houder en geleiding voor de koppeling en komen aan de onderzijde van Het is het beste om deze onderdelen eerst op elkaar te lijmen en het geheel daarna in één keer op de bodemplaat te lijmen. Het is wel belangrijk om er voor te zorgen dat het geheel exact haaks op de op de bodemplaat gelijmd word. Anders zal straks de koppeling klem lopen in de opening.

Van styreenstrips van 1,5 x 2 mm worden lengtes afgesneden die staan aangegeven op de bodemplaat. Deze strips dienen als versteviging om de kans op doorbuigen van de bodemplaat te verkleinen.
In de plot van 1mm zijn 16 kleine vierkanten plaatjes gegraveerd. Deze moeten per 4 op elkaar gelijmd worden. Deze plaatjes worden na droging aan de binnen zijde van de kap gelijmd en zijn ervoor om de kap en de bodem met elkaar te verbinden. De plaats waar de plaatjes in de bak gelijmd moeten worden is alleen maar vast te stellen door de bodem in de bak te leggen en door de raamopeningen heen met een potlood de positie van de bodem af te tekenen. Kijk goed waar de plaatjes moeten komen. Op de bodemplaat  is aangegeven waar de schroeven moeten komen om de bak aan de bodem te bevestigen.  

Om de B-bak voldoende gewicht te geven wordt er aan de onderzijde, tussen de strips die we daar gelijmd hebben een plaatje lood aangebracht. Ik heb hiervoor een stuk daklood gebruikt van 2mm dik.  
Om het plaatje lood op z’n plaats te houden wordt er tussen de strips een plaatje gelijmd. Op dit plaatje zijn diverse vierkanten gegraveerd. Hierop moeten de onderdelen aangebracht worden die onder de B-bak hangen zoals luchtketels en de kachel. Maar voor we deze onderdelen uit gaan zagen sluiten we eerst het plaatje lood op met kleine kunststof strips die we op de kopse kanten monteren, zodat het plaatje lood geen kant meer op kan. Om te voorkomen dat de bodemplaat verkeerd omgemonteerd wordt, zijn er, zowel in de bodemplaat  als in het plaatje wat we gaan monteren, 3 lijnen ingegraveerd. De komen tegenover elkaar te liggen.  

Bij de onderdelenlijst staan ook 2 bodems van de Fleischmann plan V. Hierop zitten de diverse attributen die onder de plan V hangen. Enkele van deze onderdelen komen onder de B-bak van onze plan U. Op Sleutelspoor.nl staat aangegeven welke onderdelen we nodig hebben voor de B-bak. Met een Roco zaagje worden de benodigde onderdelen losgezaagd en op de juiste plek op de bodem gelijmd.  
Als de plaatjes, die we in de bak hebben gelijmd voldoende uitgehard zijn kunnen we de bodem in de bak gaan monteren. Op de bodemplaat zijn de posities van de schroeven in gegraveerd. Hier boren we een gat in de bodemplaat van 2,5 mm. In de plaatjes waar de schroeven in komen boren we gaatjes van 1,7 mm. Met parkers zetten de bodemplaat vast onder de bak. De B-bak kan weer even opzij gelegd worden, we gaan verder met de ABk-bak.  

 

De ABK-bak

 De bouw van de bodem van de ABk-bak komt uiteraard in grote lijnen overeen met die van de B-bak met dit verschil dat er bij de ABk-bak maar aan één zijde een koppelingshouder komt. Let bij het uitsnijden van de plaatjes, die de koppelingshouder vormen, dat er in de uitsparing weer onderdelen zitten die verderop nodig zijn.  
Als de koppelinghouder ook bij de ABk-bak volledig is gemonteerd, worden er net als bij de B-bak strips van 1,5 x 2 mm aan de bovenzijde gelijmd om de zwakke plek aan de rand van de bodemplaat iets te verstevigen.  

Op de bodemplaat zijn de posities aangegeven waar nog meer strips gelijmd moeten worden om het doorbuigen van de bodemplaat tegen te gaan. Ook bij de ABK wordt gebruik gemaakt van 4 kleine vierkante plaatjes om de bodem aan de bak te bevestigen.  
Aan de andere zijde van de bodemplaat worden een aantal plaatjes op elkaar gelijmd, die de bodem vormen van de kop. De plaatjes, 1 grote en 2 kleinere worden met de inkepingen op elkaar gelijmd. De grote plaat aan de bovenzijde en de twee kleintjes aan de onderzijde. Op de bovenste plaat komt een onderdeel, bestaande uit 3 plaatjes, rechtopstaand gelijmd. Dit onderdeel is om de front en sluitseinen aan te bevestigen.  

Aan de onderzijde van de bodem onder de kop worden twee plaatjes gelijmd waar de Scharfenberg koppeling op gemonteerd wordt. De bodem van de kop wordt op dezelfde manier in vorm gebracht als bij de mBDk.  
Ook hier wordt de bak verzwaard met een plaatje lood, waarna dit plaatje lood wordt afgedekt met een kunststof plaat en 2 strips aan de voor en achterzijde om het lood op te sluiten. Let ook hierbij weer op de positie van de bodemplaat. Zorg ervoor dat de merktekens bij elkaar komen.  

Uit de plan V bodems worden weer wat onderdelen gezaagd die op de juiste plaats onder de bodem van de ABk-bak komen te hangen  
Als laatste worden er 4 gaatjes in de bodem geboord om de bodem aan de bak te kunnen bevestigen.  

In het plaatje waar de Scharfenberg koppeling op gemonteerd moet worden boren we 3 kleine gaatjes. 1 voor de schroef om de koppeling te bevestigen en 2 voor de pennetjes om de koppeling te fixeren. 

De aandrijving en de draaistellen.

 Nu de bakken en de bodems gereed zijn kunnen we ons gaan bezig houden met de aandrijving en de draaistellen. Bij de bouwset zit een mashima motor, die in de gemaakte bodemplaat van de mBDk past. Met een stukje dubbelzijdig tape wordt de motor in het bakje bevestigd. De motor ligt dusdanig klem in het bakje dat de tape er alleen voor is om te voorkomen dat deze los kan trillen. Aan de motor solderen we gelijk de twee draden die aan de decoder komen.  
Aangezien ik een 3-rail rijder ben, moet er onder één van de draaistellen een sleper gemonteerd worden. Het niet gemotoriseerde draaistel van de MBDk-bak is daar het aangewezen draaistel voor. Onder dit draaistel is voldoende ruimte voor een sleper. Omdat bij Märklin de wielen niet geisoleerd hoeven te zijn kunnen de contacten die aan de binnenzijde in het draaistel tegen de wielen zitten onderling verbonden worden met een klein stukje draad. Ook wordt er een draad aangesoldeerd die naar de decoder gaat. Op deze manier wordt er zorgen we voor een goed contact met de rails en wordt het treinstel ook gedetecteerd als we gebruik maken van terugmelding via de sporstaven. Ook de sleper wordt uiteraard voorzien van een draad.  

Ook aan het aangedreven draaistel wordt een zwarte draad gesoldeerd. En ook hier worden de contactstrips, welke tegen de wielen drukken onderling verbonden. Die wielen die in het draaistel zitten zijn, omdat het een 2-rail gelijkstroom draaistel is, onderling van elkaar geïsoleerd. 
Het aangedreven draaistel kan nu in de bodemplaat geplaatst worden. Voor we het draaistel definitief monteren moet nog wel de aandrijfas tussen de motor en het draaistel plaatsen. De bevestiging van het draaistel gebeurd met een klip die boven op het draaistel geklikt wordt.  

De draden, afkomstig van de sleper, de wielen en de motor solderen we aan een connector waar we straks een decoder met NEM-stekker in kunnen steken. Voor de decoder moet nog een goed plaatsje gezocht worden. Het mooiste is om er een geluidsdecoder in te bouwen, maar tot deze aangeschaft is wordt het een normale decoder. Ik heb gekozen voor een Lenz Gold decoder. Dit is een DCC decoder en is ook geschikt voor het Märklin systeem.  
Onder de B-bak en de ABk-bak komen draaistellen die afkomstig zijn van een plan V van Fleischmann. Deze draaistellen kunnen echter niet zo onder de bakken geplaatst worden en moeten dus flink verbouwd worden. Zo moet het kunststof frame dusdanig aangepast worden dat de kortkoppelingen vrij kunnen draaien. Ook moet het draaistel aan de bak gehangen kunnen worden. We beginnen daarom met het demonteren van het draaistel.  

Het gedeelte dat overblijft, het stukje metaal met de assen erin gaan we als eerste bewerken. Aan de onderzijde wordt, ter hoogte van de inkepingen waar de contactstrips bevestigd zaten het opstaande randje verwijderd. Met een ijzerzaagje wordt aan weerzijden het materiaal een stukje ingezaagd, waarna met een tang de rest afgebroken kan worden. Het materiaal is dermate bros dat het afbreekt.  
Aan de bovenzijde van het draaistel zijn enkele cijfers meegegoten. Omdat hier de nieuwe verbinding met de rijtuigbak op moet komen liggen moet de bovenzijde geheel vlak zijn. Met een vijl worden de cijfers weggevijld totdat de bovenzijde geheel valk is. Aan het gaatje dat in het midden van draaistel zit moet het draaistelframe straks worden bevestigd. Er moet, om er een M2 boutje in te kunnen draaien, draad in getapt worden. Het bewerken van deze delen van draaistellen is hiermee klaar.  

Nu is het de beurt aan de draaistelframes om onder handen genomen te worden. De draaistellen die bij de bouwset geleverd zijn, zijn de kopdraaistellen van de plan V van Fleischmann. Aan deze draaistellen zitten trapjes bevestigd, deze komen bij 3 van de 4 draaistellen te vervallen en kunnen in de voorraadbak gelegd worden. Die van het 4e draaistel verwijderen we wel, maar moeten wel weer gemonteerd worden als de verbouwing klaar is. Dit wordt het draaistel dat onder de cabine van de ABk komt. De plaatsen waar de trapjes aan bevestigd zitten kunnen bij de 3 draaistellen verwijderd worden.
Ook de stukken kunststof waarmee het draaistel bij de plan V in de bak hangt kunnen, bij alle 4 de draaistellen afgezaagd worden. We doen dit met een Roco zaag. Van het kopdraaistel wordt de bevestiging, waar bij de plan v de koppeling aan vast zit, afgezaagd. Van de andere 3 draaistellen worden de ATB opneem spoelen afgesneden.  

In de plots zitten voor 3 draaistellen 3 plaatjes, 2 T-vormig en een rechthoekig plaatje, gegraveerd. Deze worden op elkaar gelijmd en dienen om het draaistelframe aan het metalen blok met de assen te bevestigen.  
Als de op elkaar gelijmde plaatjes voldoende tijd hebben gedroogd wordt er op de aangegeven plaats een gaatje van 2mm geboord. Met een M2 boutje worden ze aan de onderzijde van het draaistel bevestigd. Ook het draaistelframe wordt tijdelijk weer vastgeschroefd. Met industrielijm worden de plaatjes aan het draaistelframe vast gelijmd. Let op, niet aan het metalen blok vastlijmen!  

In de tijd dat de nieuwe bevestiging aan de onderzijde droogt, gaan we verder met het aanpassen van de bovenzijde. In de plots zitten per draaistel 3 langwerpige plaatjes van 1mm dik, waarvan 1 met een cirkel en een lijn erin gegraveerd. Deze 3 plaatjes worden op elkaar gelijmd. Als deze plaatjes voldoende tijd gedroogd hebben wordt er 1 zijde afgeschuind. Dit doen we langs de ingegraveerde lijn. Dit afschuinen is om het draaistel voldoende ruimte te geven om vrij te draaien.  
Als de onderzijde voldoende droog en uitgehard is kunnen we de oude bevestiging aan de voorzijde verwijderen. We doen dit met een Roco zaagje en zagen de verbinding aan de voorzijde door, net naast de baanruimers.  

De plaatjes voor de bovenzijde zijn inmiddels droog. Voor we deze vastlijmen op het metalen deel van het draaistel lijmen we er een kunststof asje op. Dit asje heeft een doorsnee van 4,8 mm. Je kan hier een massief staafje voor gebruiken of een stukje ronde buis van Evergreen. Als deze laatste gebruikt wordt moet er in deze buis weer een buis van 3,2 mm gelijmd worden om voldoende body te hebben. De lengte is nog niet van belang, maar hou ze niet te kort. De staafjes worden haaks op de plaatjes gelijmd op de aangegeven positie.  
Naast de rechtopstaande staafjes worden aan weerszijden 2 stripjes van 1,5 x 2 mm gelijmd. De lengte van de stripjes is 4mm. De stripjes dienen om het draaistel vrij te kunnen laten draaien onder de rijtuigbak. Het geheel kan nu op het metalen blok van het draaistel gelijmd worden. Het past precies tussen de contactstrips, die aan de zijkant van het draaistel vastgeschroefd worden. Als de contactstrips vastgezet worden blijken de contactstrips iets te dik zijn door de klinknageltjes. Door wat plasticlijm aan de zijkant van het kunststof aan te brengen wordt dit een beetje week en drukken de klinknageltjes zich in het kunststof.  

Als de lijm voldoende is uitgehard kan het kunststof blok definitief bevestigd worden. Het staafje, waar het draaistel om draait wordt afgezaags op een lengte van 7 mm. Daarna wordt met industrielijm het kunststof op het metaal gelijmd.  
De draaistellen die onder de mBDK zitten zijn van de hondekop van Piko. De zijkanten van deze draaistellen komen niet overeen met de zijkanten van de plan U draaistellen. In de bouwset zitten daarom, in resin, gegoten draaistelzijkanten. Met een fijn zaagje, bijvoorbeeld een Roco zaagje worden de oude zijkanten afgezaagd. Door dit zo vlak mogelijk tegen de oude zijkanten aan te doen blijft er voldoende materiaal over waar de nieuwe zijkanten tegenaan gelijmd kunnen worden. Deze worden met industrielijm bevestigd.  

Ook bij het aangedreven draaistel worden de zijkanten op dezelfde manier vervangen. Hier zitten de lijmpunten niet in het midden, maar aan de voor en achterkant van het draaistel.  

Het interieur.

 De plot voor het interieur ziet er complex uit, maar als je door hebt wat, wat is valt het erg mee. Zoals de plot op de foto staat, zijn aan de onderzijde de bodemplaten voor het interieur gegraveerd. Aan de bovenzijde en rechts de lage banken en er tussenin de hoge banken.  
We beginnen met de hoge banken. We snijden de plots uit voor 4 hoge banken. Dat werkt het gemakkelijkst. De plot bestaat uit de volgende onderdelen. Van boven naar beneden, 2 maal een hoofdkussen, dan de rugplaat van de bank, vervolgens 2 x een zitkussen en als laatste 2 rugkussen.  

Op de rugplaat van de hoge banken is een lijn gegraveerd. Hierboven lijmen we de rugkussens aan weerszijden van de rugplaat en aan de bovenzijde de hoofdkussens.  
Op de bodemplaten zijn lijnen gegraveerd waar de banken moeten komen. De hoge banken komen in het middendeel van de bakken. De lage banken komen is de coupés boven de draaistellen. We lijmen de rugplaat tegen een gegraveerde lijn en snijden uit de plot de kleine stukjes die de poten voor het zitkussen voorstellen. Deze lijmen we haak op de rugplaat en als laatste het zitkussen er op.

Het in elkaar zetten van de lage banken is hetzelfde als die van de hoge banken, alleen komen hier de zitkussen direct op de bodemplaat. In de bodemplaat zijn nog wel uitspringen gegraveerd voor de draaias van het draaistel en voor de bevestigingspunten van de bak aan de bodemplaat.  
Als alle interieurdelen in elkaar gelijmd zijn en voldoende uitgehard zijn kunnen deze delen geschilderd worden. Eerst worden alle delen in de primer gespoten en daarna kan met de kwast de juiste kleur aangebracht worden. Bruin grijs voor de vloerdelen, rood voor de banken en donkergrijs voor de hoofdkussens van de 1e klas banken. Om het interieur te superen zou je nog leuningen en armsteunen aan kunnen brengen, maar omdat je er door de ramen bijna niets van ziet, zeker niet als er ook nog eens Preisertjes in de trein komen, heb ik er van af gezien.  

 

De daken.

 Nu de bakken, de draaistellen en het interieur in elkaar gezet zijn wordt het tijd dat er ook een dak op de plan U komt. Als eerste worden de halfronde strips (nr 250 van Evergreen) aan de randen van het dak gelijmd. Dit gaat het gemakkelijkst door de strips pas in te korten als ze vast gelijmd zijn. Zorg er voor dat ze mooi gelijk komen te liggen met de zijwand van de bak.
Voordat het dak gemonteerd wordt moet er bepaald worden of er binnenverlichting in de bakken moet komen. Ik heb er voor gekozen om er wel verlichting in aan te brengen. Ik heb dan altijd nog de keus of ik deze aanzet of niet. Ik heb er voor gekozen om witte leds in te bouwen in de bakken. Om deze leds te monteren komt er over de hele lengte van de bakken een strip van 8mm breed en 2mm hoog. Deze strip komt uiteraard in het midden van de bakken. 

Op de strips kunnen nu de plaatsen afgetekend worden waar de leds moeten komen. Op de balkons komt 1 led en per coupe, afhankelijk van de grootte van de coupe 1 of 2 leds. Ook in de bagageruimte komt een led. Als de verlichting in de plan U's werd ingeschakeld brandde er meestal ook licht in de bagageafdeling. De motorruimte was meestal in het duister gehuld. Als de posities azijn afgetekend worden de gaten voor de leds voorgeboord met 1,5mm en daarna van onder uit de bak vergroot naar 3mm.
Ik heb voor mijn plan U leds gebruikt uit een kerstverlichtingssetje van het Kruidvat. De gaatjes voor de leds worden vergroot tot de leds helemaal verzonken in het dak liggen.

De leds worden per 3 of 4 in serie met elkaar verbonden. De draden die de leds onderling met elkaar verbinden zijn zwart van kleur. De plusdraad wordt groen en de mindraad wordt blauw. Deze laatste 2 draden worden via de balkons naar de bodem gevoerd en worden, als het treinstel in elkaar wordt gezet, met behulp van een stekkertje verbonden. 
Als alle leds voor de binnenverlichting zijn gemonteerd kunnen de dakspanten uitgesneden worden. Dit is een geestdodend saai karwei. Per rijtuigbak komen ongeveer 24 spanten, dus dat is veel snijwerk voor alle spanten uitgesneden zijn. 

De spanten moeten goed over de rijtuigbak verdeeld worden. Ook moeten de spanten goed haaks gemonteerd worden. Anders krijg je een golvend dak. 
Als alle spanten zijn gemonteerd kunnen de daklagen verlijmd worden. Het dak bestaat uit 3 dunne platen Stryreen. Om de platen goed strak op de spanten te lijmen worden de zijkanten gefixeerd met tape.

Tussen het dak van de koppen en het net gemonteerde dak zit enkele millimeters ruimte. Dit betekend niet dat het dak te kort is, maar deze ruimte moet opgevulde worden met plamuur.
Met plamuur worden de zijkanten van het dak en de ruimte tussen het dak en de kop opgevuld. De laatste moet niet helemaal opgevuld worden, maar schuin oplopend vanaf de kop naar het dak.

Als de plamuur voldoende uitgehard is kan het geheel glad worden geschuurd.
Op de bovenste daklaag staan de lijnen ingefreesd waarlangs strips van Evergreen komen welke de dakribbels gaan vormen. Aan  de buitenzijde lopen de ribbels over de gehele lengte van het dak. De overigen worden onderbroken door de luiken die boven de balkons gemonteerd worden. De lengte van de ribbels zijn aangegeven door de ingefreesde lijnen.

Om ervoor te zorgen dat de kortere strips allemaal even lang zijn worden stukjes afplaktape over het dak geplakt. Hierdoor is het einde van de ingefreesde lijn beter zichtbaar.
Op het dak van de mBDk komen naast de dakribbels ook de diverse luiken boven de machinekamer. Net als de luiken boven de balkons bestaan ze uit 2 lagen. Op 2 luiken komen nog vierkante frames welke de ramen in de machinekamer voorstellen. Op een van deze luiken staat ook de uitlaat van het treinstel.

Boven de bagageruimte komen 3 ventilators.
Boven de deuren komen ook nog roosters voor de ventilatie in het treinstel.

De electronica

Nu de bakken in elkaar zijn gezet wordt het tijd om de electronica aan te gaan sluiten. In de mBDk, de bak waar ook de motor in zit, komt ook de decoder. In deze bak is immers de meeste ruimte en zit ook de motor. 

Van een stukje universeel printplaat wordt een plaatje gezaagd waarop de leds voor de front en sluitseinen komen. Om de leds ver genoeg naar voren te kunnen monteren moet aan de binnenzijde van de kop een stukje kunststof weggesneden worden.

Nadat de leds, met de benodigde weerstanden op de printplaat zijn gesoldeerd kunnen ook de draden er aanvast gesoldeerd worden. Hiervoor gebruiken we de standaard kleuren die overeen stemmen met de kleuren van de decoder.

Om de leds die in de rijtuigbakken gemonteerd zitten aan te kunnen sluiten op de decoder wordt gebruik gemaakt van een stekkerverbinding. Deze stekker zit verbonden met een printplaatje dat gemonteerd wordt op de bodem van de balkons. Hierop komen ook de benodigde weerstanden voor de leds in de rijtuigbakken. De rijtuigen worden onderling gekoppeld met de stroomvoerende koppelingen van Piko.

  

Het schilderen en aanbrengen van de transfers.

 Als ook de elektronica naar behoren functioneert kunnen de bakken geschilderd worden. Na het reinigen en ontvetten van de bakken worden ze in de primer gezet. Ik heb hiervoor een gewone primer van Praxis gebruikt.
Als de primer voldoende uitgehard is kan de gele verf aangebracht worden. Ik heb hiervoor de verf van KleiNSpoor gebruikt. De verf wordt opgespoten met de airbrush. Om de verf te kunnen spuiten moet deze wel verdund worden met wasbenzine.

Na de gele verf is de grijze verf aan de beurt. Alles wat geel moet blijven wordt afgeplakt waarna de grijze verf gespoten kan worden. Voor het afplakken gebruik ik de tape van Tamiya. Deze tape hecht beter dan de doorsnee schilderstape en is er ook weer een stuk veiliger af te halen zonder dat de al opgebrachte verflagen er weer af komen. Verder is het verkrijgbaar in diverse breedtes.
Na het spuiten van de grijze delen kunnen de reclamebanen worden aangebracht. KleiNSpoor levert deze in een setje als afwrijftransfers, maar omdat ik deze niet mooi vond en de afmetingen niet voldeden koos ik er voor omook de blauwe banen op te spuiten. De juiste hoek werd uitgezet een gemarkeerd met tape. Van een stukje karton werd een mal gemaakt. Tussen de blauwe banen komt een stukje op maat gesneden tape.

Als de reclamebanen zijn aangebracht en de koppeling met wat rode verf is geaccentueerd begint het geheel al aardig op een plan U te lijken. Op de mBDk zitten 2 reclamebanen en op de andere 2 bakken zitten er 3.
Als de verf is uitgehard kunnen de transfers, zoals de vishaken en de cijfers bij de 1e klas coupes worden aangebracht. Ook dit zijn afwrijftransfers van KleiNSpoor. Het aanbrengen gaat als volgt. Op de gewenste maat uitknippen uit het vel met transfers. Vervolgens met een stukje plakband op de juiste plaats fixeren en daarna met een stomp potlood op de bak wrijven.

Van dun messingdraad worden handgrepen gebogen die naast de cabinedeuren moeten komen. Na het boren van de benodigde gaatjes kunnen ze met secondenlijm worden aangebracht. Een dun stukje karton achter de hand grepen zorgt ervoor dat ze mooi vrij komen van de wand.

Als laatste worden de ramen aangebracht in de zijwanden. Deze worden uitgesneden uit het vel met de ramen voor het treinstel en met Kristal Klear in de bakken gelijmd.

Als alles goed is gegaan hebben we nu een schitterende plan U in schaal 1:87